Strijd tegen pesterijen op het werk

Dit gedrag heeft tot doel of gevolg dat de persoonlijkheid, de waardigheid of de fysieke of psychische integriteit van een werknemer bij de uitvoering van het werk wordt aangetast, dat zijn betrekking in gevaar wordt gebracht of dat een bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende of kwetsende omgeving wordt gecreëerd. Dit pesten kan zich op verschillende manieren uiten: in woorden, bedreigingen, handelingen, gebaren of eenzijdige geschriften.

Het onrechtmatige gedrag kan een discriminerende grondslag hebben, zoals geslacht, leeftijd, burgerlijke staat, vermogen, geloof of levensbeschouwing, politieke overtuiging, syndicale overtuiging, afstamming, oorsprong, huidskleur, seksuele geaardheid, genderidentiteit, moederschap, borstvoeding, adoptie…

De gevolgen van pesterijen op het slachtoffer kunnen emotioneel, fysiek of sociaal zijn of met gedrag te maken hebben. Het slachtoffer van pesten kan emotionele symptomen hebben, zoals onbehagen, angst, huilbuien, depressie. Op fysiek vlak zijn mogelijke symptomen slaapproblemen, eetstoornissen, problemen met spijsvertering. Er kunnen zich ook gedragswijzigingen voordoen:  relationele spanningen in de groep, conflicten, toename van middelengebruik (alcohol, drugs, geneesmiddelen), in zichzelf gekeerd zijn. Op sociaal vlak liggen ook isolement, verslechterde contacten met anderen, familie of vrienden op de loer.

Meer algemeen kan pesten op het werk schadelijke gevolgen hebben op de onderneming:

• Toename van absenteïsme en de werkbelasting die daaruit voortvloeit
• Vermindering van de productiviteit (demotivering, functiestoornissen, enz.) en de kwaliteit van de producten of diensten
• Verslechtering van het sociale klimaat
• Arbeidsongevallen
• Schade aan de reputatie van de onderneming

Als u getuige bent van gewelddadig gedrag of gedrag dat als pesterij of seksueel ongewenst gedrag kan beschouwd worden, is het belangrijk om dit te melden (aan een van onderstaande actoren) om de persoon die hier het slachtoffer van is te helpen, maar ook om die persoon op de hoogte te stellen van de beschikbare hulpmiddelen.

Als u  slachtoffer van pesterijen op het werk bent, is de beste reflex om er zo snel mogelijk over te praten om te vermijden dat de situatie uit de hand loopt. Het slachtoffer kan terecht bij zijn hiërarchische lijn, bij human resources, bij personeelsvertegenwoordigers of bij zijn vertrouwenspersoon of zijn preventieadviseur psychosociale aspecten (PAPS) om een verzoek tot informele interventie in te dienen. Via deze weg wordt op informele wijze op zoek gegaan naar een oplossing: via intakegesprekken, actief luisteren en advies afgestemd op de situatie.

De PAPS kan de persoon ook begeleiden bij een interventie met derden door zijn situatie kenbaar te maken aan een extern persoon die de sleutel in handen heeft om de situatie te deblokkeren. Een andere informele stap van de PAPS kan erin bestaan mensen met een meningsverschil of conflict te verzoenen, zodat de verschillende partijen een wederzijds aanvaardbaar akkoord vinden om samen te blijven werken in een serene sfeer.

De persoon die het slachtoffer is van pesterijen, kan ook een verzoek doen tot formele psychosociale interventie bij zijn PAPS. In dat geval gaat de preventieadviseur psychosociale aspecten de situatie objectief analyseren en een advies uitbrengen aan de werkgever. Die moet dan de gepaste collectieve en individuele maatregelen nemen na analyse van de specifieke maatregelen en nadat de PAPS preventiemaatregelen heeft aanbevolen.

U kunt trouwens ook een beroep doen op instanties buiten de organisatie:

• Controle van het welzijn op het werk: die gebeurt a priori pas in tweede lijn, na de toepassing van de interne procedure en de assistentie van de PAPS (https://werk.belgie.be/nl/over-de-fod/structuur-van-de-fod/arbeidsinspectie-ad-toezicht-op-het-welzijn-op-het-werk/externe).
• Justitie: elke werknemer die meent het slachtoffer te zijn van pesterijen, ongewenst seksueel gedrag of geweld op het werk kan een vordering instellen bij de arbeidsrechtbank om een schadevergoeding of een verzoek tot staking te verkrijgen tegenover de dader zodat de feiten stoppen, of om maatregelen op te leggen aan de werkgever. Maar beter is het om voordien de interne procedure in de organisatie te doorlopen, want de rechter kan, als hij merkt dat de rechtbank onmiddellijk is ingezet, de werknemer hier terug naar verwijzen en in afwachting de gerechtelijke procedure opschorten.

In het domein van preventie van psychosociale risico’s wordt pesten beschouwd als schade geleden door een werknemer als gevolg van de blootstelling aan gevaar op de werkplek. Daarom maakt preventie van onrechtmatig gedrag deel uit van de verantwoordelijkheden van de werkgever.

Hij heeft als opdracht een preventiebeleid in te voeren dat zijn personeel beschermt tegen gevaren op het vlak van werkorganisatie, arbeidsinhoud, arbeidsomstandigheden en intermenselijke relaties op het werk.

De organisatie van werk en cultuur in de onderneming zijn basisinstrumenten voor preventie. In een onderneming waar een cultuur heerst van feedback, erkenning, psychologische zekerheid, waar de opdracht helder is en goed verdeeld, de functies en taken duidelijk bepaald zijn, waar samenwerking primeert boven competitie en individualisme, waar samenhorigheid is, een gezonde werkomgeving… in zulke omgeving wordt onrechtmatig gedrag bijna onmogelijk gemaakt of als het voorkomt, wordt het snel in goede banen geleid.